Products You May Like
Hoe ziet een passend pensioeninkomen er dan uit?
Marcel: Het inkomen na pensionering hoeft niet precies hetzelfde te zijn als ervoor. De meeste huishoudens zijn flexibel genoeg om een bezuiniging te kunnen opvangen en te accepteren. Uiteraard moeten onvermijdbare uitgaven niet in het gedrang komen. Maar om tot een passend pensioeninkomen te komen, is eerst inzicht nodig in het uitgavenpatroon van een huishouden.
Uitgavenpatronen tussen huishoudens kunnen echter enorm verschillen. Het is dan al snel verleidelijk om zo’n uitgavenpatroon volledig te willen doorgronden en gedetailleerd te adviseren over aanpassingen in dat patroon. Bij het Nibud hanteren we drie uitgangspunten bij het maken van een methode of een inkomen of een maandlast adequaat is, namelijk betaalbaarheid, hanteerbaarheid en robuustheid.
Betaalbaarheid draait om de vraag of het inkomen voldoende is om de gewenste uitgaven te kunnen doen, nu en in de toekomst. Hanteerbaarheid betekent een zekere mate van standaardisering en het werken met gemiddelde uitgavenpatronen om tijdrovend werk, subjectiviteit en willekeur waar mogelijk te voorkomen. Robuustheid heeft betrekking op het geleidelijk doorvoeren van veranderingen, zodat grote plotselinge effecten zoveel mogelijk uitblijven.
En hoe maak je dat dan inzichtelijk?
Marcel: Betaalbaarheid wordt inzichtelijk aan de hand van noodzakelijke kosten van levensonderhoud en voorbeeld- en normbedragen. Met onze referentiecijfers kunnen we die voor allerlei verschillende huishoudens in kaart brengen. Die methodiek gebruiken we bijvoorbeeld ook bij het vaststellen van leen- en financieringslastnormen.
Dat is natuurlijk niet heel makkelijk hanteerbaar. Een stoplichtmodel helpt daarbij. Aan de hand van de kleuren rood, oranje, geel en groen wordt meteen duidelijk of en in welke mate het (pensioen)inkomen passend is. Als bijvoorbeeld iemands basisbedragen wel betaalbaar zijn, maar de normbedragen niet, dan zijn de marges erg klein. Daar hoort de kleur oranje bij. Komen ook de basisbedragen in het gedrang, dan is dat een sterk indicatie voor mogelijke financiële problemen. Zo’n situatie geven we dus aan met de kleur rood. Bij geel moet licht bezuinigd worden op bij het inkomen passende bedragen – de voorbeeldbedragen – en bij groen is uiteraard alles betaalbaar.
Voor de meeste mensen is het pensioen nog ver weg. Heeft deze methodiek voor hen wel nut?
Michael: Het stoplichtmodel is juist erg handig voor bijvoorbeeld jongeren, omdat het een indicatie geeft of iemand enigszins op koers ligt. Voor de meeste mensen is het natuurlijk verre van zeker hoe het inkomen na pensionering eruitziet. Pas een paar jaar voor de pensioendatum kun je een min of meer nauwkeurige schatting maken. Zeer precieze bedragen hebben voor jongeren daarom ook geen realistische waarde. Door de inkomensverwachtingen en het uitgavenpatroon periodiek te controleren, maakt het stoplichtmodel het financiële plaatje na pensionering enigszins duidelijk.
Staat jouw pensioenstoplicht op rood of oranje? Dan weet je dat je moet werken aan je pensioen. En hoe eerder je dat weet, hoe makkelijker het is om je situatie te verbeteren. Zo kunnen geldproblemen na pensionering voorkomen worden. We willen dat mensen zich meer bewust worden van hun pensioen en dat ze op tijd beginnen met zich ermee bezighouden. Zo kom je niet voor vervelende verrassingen te staan. Een idee is om de hoogte van de premie explicieter onderdeel te laten zijn van voorlichting over pensioenen. Mensen weten vaak niet hoeveel premie zij betalen, laat staan hoeveel de werkgever bijdraagt. Door de hoogte van de inleg te weten, kun je makkelijker beoordelen of je op koers ligt naar je gewenste uitkering dan alleen via de berekende verwachte uitkering later.
Betaalbaarheid speelt ook een rol bij de opbouwfase van het pensioen. Welke premie-inleg is nu nodig voor een goed pensioen later?
Marcel: We krijgen bij het Nibud vaak de vraag wat een geschikte premie is voor mensen die geen pensioen opbouwen. Als we dan de vergelijking met grotere pensioenfondsen maken en hen vertellen dat die tot wel dertig procent premie vragen, boven een franchise, noemen ze dat volslagen onrealistisch. Dat klinkt ook hoog, maar gezien de huidige omstandigheden en lage rente hoeft dat helemaal geen verkeerd advies te zijn. Het hangt uiteraard ook af van je leeftijd en andere manieren waarop je vermogen opbouwt voor later, maar ook wat je wensen zijn en wat je kunt dragen.
Michael: Ook de vraag of je de inleg nu kunt betalen, is belangrijk. De lage rente maakt sparen voor pensioen duurder. Dit heeft geleid tot hoge(re) pensioenpremies, waardoor huishoudens in de opbouwfase een lager besteedbaar inkomen hebben. Deelnemers hebben nu in veel gevallen geen directe invloed op de hoogte van de premie. Het Nibud vindt het belangrijk dat wetgever en sociale partners rekening houden met de draagkracht en risicobereidheid van premiebetalende huishoudens en oog hebben voor kwetsbare groepen met weinig bewegingsruimte.
Hoe zorgen we er dan voor dat het pensioencontract aansluit op de draagkracht van de deelnemers?
Michael: Een mogelijke oplossing is meer flexibiliteit. Die ontbreekt nu grotendeels voor werknemers. Hun inkomen wordt elk jaar afgeroomd, ook als dat een keer niet uitkomt. Voor mensen met weinig speling in hun financiële situatie is dat een kwetsbaar gegeven. Meer flexibiliteit in premie-inleg kan verlichting bieden aan bijvoorbeeld jonge huishoudens met een laag vrij besteedbaar inkomen.
Marcel: Niet iedereen kan een hoge premie dragen, en niet iedereen heeft dezelfde behoeften. Een verplichte hogere premie gaat voor sommigen ten koste van rondkomen en consumptie nu. Een hoge pensioenpremie in combinatie met hoge andere vaste lasten, zoals voor je huur of hypotheek, kan betekenen dat je moeite hebt om rond te komen of bijvoorbeeld geen flexibele buffer kunt opbouwen om tijdelijke inkomensterugval op te vangen.
Een flexibele premie kan natuurlijk ook nadelen hebben.
Michael: Dat klopt. Een voor de hand liggend nadeel is het risico dat de deelnemer nu meer consumeert en te weinig pensioen opbouwt. Dat kan betekenen dat je na pensionering een lagere consumptie moet accepteren, langer moet doorwerken of eventueel een beroep moet doen op tegemoetkomingen, zoals zorg- en huurtoeslag.
Wij hebben nu ook geen kant-en-klare oplossing, maar vinden wel dat er nagedacht moet worden over hoe er meer bewustwording over pensioenen gecreëerd kan worden. Hoe kunnen we mensen stimuleren om regelmatig hun pensioensituatie te controleren, en dan in het bijzonder bij belangrijke levensgebeurtenissen, zoals verhuizen, trouwen en veranderingen in de werksituatie. Dat zijn namelijk bij uitstek momenten om te bekijken of je in die nieuwe situatie nog genoeg zult hebben later.
Marcel: We roepen sociale partners, die gaan over de pensioenpremie, op om ook rekening te houden met de draagkracht van deelnemers. Een hogere premie is niet altijd beter. Er is daarvoor uiteraard nog meer onderzoek nodig en wij gaan graag in gesprek met spelers in de pensioensector om tot oplossingen en nieuwe inzichten te komen. Zo hebben uiteindelijk hopelijk meer mensen, niet alleen later, maar ook nu, een passend pensioen.
Meer informatie en contact
Meer weten over wat het Nibud doet rondom het thema pensioen of interesse in samenwerking met het Nibud? Neem dan contact op met Marcel of Michael. Bekijk ook onze andere informatie en mogelijkheden rondom pensioen en vermogen.